Με το Προεδρικό Διάταγμα «Ρυθμίσεις Εργασιακών θεμάτων για τις ανάγκες εφαρμογής προγράμματος σταθερότητας της Ελληνικής Οικονομίας» εισάγεται, μεταξύ άλλων, και η ρύθμιση ότι «προσφυγή στη διαιτησία μπορεί αν γίνεται α) σ’ οποιοδήποτε στάδιο των διαπραγματεύσεων με κοινή συμφωνία των μερών, β) μονομερώς από οποιοδήποτε μέρος, εφ’ όσον το άλλο αρνήθηκε τη μεσολάβηση».
Με τη σήμερα ισχύουσα ρύθμιση του N. 1876/90 δικαίωμα μονομέρους προσφυγής στη διαιτησία παρέχεται, εκτός από την περίπτωση β, και στις συνδικαλιστικές οργανώσεις εργαζομένων, εφόσον αποδέχονται την πρόταση του μεσολαβητή που απορρίπτει ο εργοδότης (άρθρο 16 παρ. 1). Με τη νέα ρύθμιση η υποχρέωση της εργοδοτικής πλευράς θα εξαντλείται με τη συμμετοχή της στη διαδικασία μεσολάβησης. Εκεί θα μπορεί να αρνείται την πρόταση του μεσολαβητή, οπότε θα ματαιώνει όχι μόνο τη δυνατότητα σύναψης μιας συλλογικής σύμβασης εργασίας, αλλά και τη δυνατότητα έκδοσης διαιτητικής απόφασης. Το αποτέλεσμα θα είναι είτε το «πάγωμα» των αποδοχών είτε η ανάδειξη της ατομικής διαπραγμάτευσης ως μοναδικού μέσου ρύθμισης των όρων εργασίας, όπου, βέβαια, η εργοδοτική πλευρά μπορεί να υπαγορεύει τη βούλησή της στο άλλο μέρος. Ανεξάρτητα από τις λοιπές επιφυλάξεις για τη συνταγματικότητα της νέας ρύθμισης πρέπει να τονίσουμε ότι με την κατάργηση του δικαιώματος μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία γκρεμίζεται ο ακρογωνιαίος λίθος, χωρίς τον οποίο ούτε η συλλογική αυτονομία ούτε οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας μπορούν να υπάρξουν, λαμβανομένης υπόψη της ιδιοσυστασίας του συνδικαλισμού στη χώρα μας. Αν θέλει να κυριολεκτήσει κανείς, η σχεδιαζόμενη ρύθμιση θα αποτελέσει ένα κοινωνικό, οικονομικό και πολιτικό «έγκλημα», τις συνέπειες του οποίου θα πληρώνουν ακριβά στο εξής όχι μόνο οι εργαζόμενοι αλλά και όλοι όσοι συμμετέχουν στον οικονομικό κύκλο και γενικότερα η ελληνική κοινωνία.
Η διαιτησία του ΟΜΕΔ ως έκφραση ενός κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού συμβολαίου.
Τίποτε δεν αποδίδει παραστατικότερα το ρόλο και τη σημασία της διαιτησίας του ΟΜΕΔ για την ελληνική κοινωνία από το γεγονός ότι η γέννησή του, όπως και η θέσπιση του ν. 1876/90 για τις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις γενικότερα, στηρίχθηκε στην ομόθυμη στήριξή του από όλα τα κόμματα της Βουλής το 1990. Αυτό το εξαιρετικά σπάνιο για τα κοινοβουλευτικά χρονικά φαινόμενο, της υπερψήφισης ενός νομοσχεδίου από όλα τα κόμματα της Βουλής, συνδυάστηκε και με την, ανάλογης και ίσως μεγαλύτερης σημασίας, ομόθυμη στήριξή του από τα ενδιαφερόμενα μέρη, τις κορυφαίες συνδικαλιστικές οργανώσεις εργοδοτών και εργαζομένων. Τόσο ο ν. 1876/90 όσο, άλλωστε, και ο βασικός συνδικαλιστικός νόμος 1264/82, αποτελούν υποδείγματα νομοθετικών ρυθμίσεων, για τα οποία η χώρα μας μπορεί να υπερηφανεύεται ότι βρίσκεται στην πρωτοπορία της νομοθετικής πολιτικής του ευρωπαϊκού (και όχι μόνο) χώρου.
Το γεγονός δε αυτό απαντά και σε ένα επιχείρημα που προβλήθηκε από μια ελάχιστη μερίδα ενδιαφερομένων εναντίον του ΟΜΕΔ («πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει τέτοια διαιτησία»). Σ’ αυτού του είδους την αμφισβήτηση δόθηκε αποστομωτική απάντηση και από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου. Η πλήρης Ολομέλεια του Αρείου Πάγου με την ομόφωνη (!) απόφαση της 25/2004 έκρινε ότι «…οι υποδείξεις (του άρθρου 6 της δσε 154/1981 για την εκούσια διαιτησία), καθόσον αφορά την ελληνική έννομη τάξη, έχουν υλοποιηθεί με το Σύνταγμα που κατοχυρώνει την ελευθερία των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την ελεύθερη άσκηση του συνδικαλιστικού δικαιώματος, αλλά και με το ν. 1876/90, δεδομένου ότι ο θεσμός της υποχρεωτικής διαιτησίας δεν επιβάλλεται ως αποκλειστικό σύστημα διαιτησίας και δεν εκτοπίζει το βασικό στόχο, δηλαδή την προτεραιότητα των συλλογικών διαπραγματεύσεων, αλλά ενεργοποιείται μόνο κατ’ εξαίρεση σε περίπτωση που αυτές (διαπραγματεύσεις) αποτύχουν. Παρέπεται απ’ αυτά, ότι οι διατάξεις του ν. 1876/90 και μάλιστα εκείνη του άρθρου 16 παρ. 1 όχι μόνο δεν αντίκεινται στο άρθρο 6 της 154 δσε, αλλά εναρμονίζονται πλήρως προς αυτό, αφού επιδιώκουν την ειρηνική επίλυση των συλλογικών διαφορών σε κλίμα συμφιλίωσης, χωρίς οξύτητες και πιέσεις…».
Τόσο η μεσολάβηση όσο και η διαιτησία αποτελούν προέκταση των απευθείας συλλογικών διαπραγματεύσεων των μερών που πολύ συχνά καταλήγουν σε συμφωνία με τη βοήθεια του μεσολαβητή-διαιτητή. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις των μερών (είτε απευθείας είτε με τη βοήθεια των μεσολαβητών-διαιτητών) οδηγούν σε κατάρτιση συλλογικών συμβάσεων εργασίας σε ποσοστό άνω του 85% του συνόλου των συλλογικών ρυθμίσεων της χώρας (συλλογικών συμβάσεων και διαιτητικών αποφάσεων).
Χωρίς το σημείο ισορροπίας των αντίρροπων συμφερόντων των μερών, που είναι η διαιτησία του ΟΜΕΔ, η συλλογική διαπραγμάτευση θα υποκαθίστατο από την ατομική και η συλλογική σύμβαση εργασίας από την ατομική σύμβαση. Θα οδηγούμασταν έτσι σε «πάγωμα» μισθών και ημερομισθίων, που θα κατέλυε τη βιοποριστικη λειτουργία του μισθού. Το «πάγωμα» αυτό θα προκαλούσε δευτερογενώς «πάγωμα» ή, έστω, περιορισμό της κατανάλωσης και αυτό θα οδηγούσε σε έναν φαύλο κύκλο στη λειτουργία της οικονομίας και της αγοράς.
Άλλες χώρες, που δεν διαθέτουν ένα ισορροπημένο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων και διαιτησίας, όπως το δικό μας, προχωρούν στη θεσμοθέτηση κρατικών-διοικητικών μηχανισμών για τον καθορισμό ελάχιστων μισθών για όσους εργαζόμενους δεν καλύπτονται από συλλογικές ρυθμίσεις (συλλογικές συμβάσεις και διαιτητικές αποφάσεις). Αυτές είναι οι περιπτώσεις του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας.
Η κατάργηση της μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία δεν αποτελεί καν υποχρέωση που έχει αναλάβει η χώρα μας με το περιβόητο μνημόνιο, ούτε σχετίζεται με το δημοσιονομικό μας πρόβλημα. Άλλωστε, ακόμη και αν είχε αναληφθεί τέτοια υποχρέωση, πάνω από το μνημόνιο βρίσκεται το Σύνταγμα της χώρας. Η προοπτική ενός συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων χωρίς το σημείο ισορροπίας που προσφέρει η διαιτησία του ΟΜΕΔ είναι ζοφερή. Η άσκηση μιας τέτοιου είδους βίας θα προκαλέσει αναπόφευκτα συνδικαλιστική αντι-βία. Και θα οδηγήσει, περαιτέρω, σε μια αέναη συρρίκνωση της αγοραστικής δύναμης των μισθών και την εξαθλίωση ευρύτατων στρωμάτων εργαζομένων, πράγμα που θα πλήξει τη βασική πηγή τροφοδότησης της αγοράς και του οικονομικού και δημοσιονομικού κύκλου.
ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ
